Open overheid: 'Open overheid, open vizier'
Transparantie staat zowel politiek als maatschappelijk in de belangstelling. Dat is ook logisch, want het is een belangrijke voorwaarde voor vertrouwen in de (lokale) overheid. Transparantie is een begrip dat in relatief kort tijd heel populair is geworden in politiek en bestuur.
Dit begrip wordt tegenwoordig gekoppeld aan ‘het recht op informatie’. Maar de betekenis van transparantie is niet ondubbelzinnig. Transparantie is in ieder geval openheid, rekenschap en het verstrekken van de juiste informatie. Transparantie moet bovendien een natuurlijke eigenschap zijn van de overheid. De rekenkamer Lelystad heeft voor dit onderzoek het begrip ‘transparantie’ vertaald naar ‘actieve openbaarheid’. Oftewel: in welke mate stelt de gemeente uit zichzelf informatie beschikbaar aan de buitenwacht. Er zijn grote verschillen tussen Nederlandse gemeenten in de mate van openbaarheid. De rekenkamer Lelystad heeft in 2013 / 2014 onderzoek gedaan naar actieve openbaarmaking en open data in de gemeente Lelystad. Ook het concept ‘open overheid’ is hierbij aan de orde gekomen.
Wat is de conclusie van het onderzoek?
Vergeleken met soortgelijke gemeenten heeft de gemeente Lelystad een goede vertreksituatie voor een duurzame ontwikkeling van het beleidsterrein open data. Op alle relevante niveaus binnen de gemeente Lelystad is bekendheid met het onderwerp open data. Men is ook bekend met het concept ‘open overheid’ en de relatie die dat heeft met open data. Bovendien zijn zowel raad, college als organisatie bereid om open overheid en open data de komende jaren samen verder uit te werken. Het bestuur heeft aangegeven ook strategische doelstellingen voor het beleid op open overheid en open data te willen vaststellen. Dit is erg belangrijk, want dat verkleint het risico dat het beleid zich uitsluitend technisch en aanbodgericht ontwikkelt. Een technische en aanbodgerichte aanpak zou kunnen leiden tot een te beperkt en versnipperd beleid. Tevens vergt het concept ‘open overheid’ van de gemeente Lelystad een grote omslag in denken en cultuur. De omvang en betekenis van deze benodigde omslag in de bewustwording is volgens de rekenkamer niet te onderschatten. In dat opzicht is het nu een goed moment het beleid verder te ontwikkelen. De rekenkamer geeft de Lelystadse gemeenteraad zes aanbevelingen ter verbetering.
Welke aanbevelingen geeft de rekenkamer voor verbetering?
De rekenkamer beveelt aan het beleid voor open overheid en open data politiek-bestuurlijk te borgen. Ook moet het beleid voor open overheid en open data zodanig concreet zijn, dat alle betrokken partijen inbreng kunnen leveren hiervoor. Het perspectief van de inwoners en bedrijven hoort ook in de visie- en planvorming te zijn verwerkt. Ook beveelt de rekenkamer aan transparantiebeleid te ontwikkelen en daarbij ook de (lokale) grenzen aan transparantie te bepalen. Op deze manier wordt aan de voorkant van het proces bepaald, welke uitgangspunten de gemeente Lelystad hanteert. Maar ook: in hoeverre voldoet Lelystad aan de randvoorwaarden voor openbaarmaking en - indien nodig - op welke manier gaat Lelystad hierin verbetering aanbrengen. De gemeente Lelystad kan zou zich bovendien nog breder kunnen oriënteren op welke informatie zij nog meer actief openbaar kan en wil maken. Hierbij zou de gemeente vooral de voor inwoners relevante, politiek gevoelige of ‘spannende’ informatie niet moeten mijden. Tot slot zou de gemeente Lelystad beter inzichtelijk moeten maken voor de buitenwacht welke informatie de gemeente allemaal heeft.
