'Tenminste houdbaar tot ...... ': de gevolgen Wet HOF, schatkistbankieren en BTW compensatiefonds
Op 10 december 2013 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de wet Houdbare Overheidsfinanciën (wet HOF) en de wet tot wijziging van de Wet financiering decentrale overheden (wet verplicht schatkistbankieren). Het kabinet heeft daarmee een aantal maatregelen getroffen, die mogelijk grote invloed kunnen hebben op de financiën van onder andere gemeenten. Bovendien heeft het kabinet een korting op het gemeentefonds doorgevoerd, ter compensatie van het in stand houden van het BTW compensatiefonds. Het kabinet wilde dit fonds aanvankelijk afschaffen. Deze maatregelen kunnen elk in meer of mindere mate gevolgen hebben voor de gemeente Lelystad. De rekenkamer Lelystad heeft in 2013 / 2014 een onderzoek laten uitvoeren naar de gevolgen van de wet Houdbare overheidsfinanciën, het verplichte schatkistbankieren en de wijzigingen m.b.t. het BTW compensatiefonds.
Hoofdconclusie van het onderzoek
De hoofdconclusie van het onderzoek gaat uitsluitend over de gevolgen van de wet Houdbare Overheidsfinanciën (HOF) voor Lelystad. De rekenkamer concludeert dat het gemeentebestuur van Lelystad op dit moment minder schuld heeft, dan de daarvoor geldende maximumnormen voorschrijven. Lelystad zit dus niet in de ‘gevarenzone’. Dat is echter geen reden om op dezelfde voet door te gaan. Uit dit onderzoek blijkt namelijk ook dat Lelystad voorheen niet bewust heeft gestuurd op het behalen van de normen op het gebied van EMU-saldo en schuldenquote. De gemeenteraad heeft ook onvoldoende (meerjarig) inzicht gekregen om hierop te kunnen sturen. Zo is bijvoorbeeld de informatie over het begrote EMU-saldo al jaren onvolledig. Vrij recentelijk heeft de gemeenteraad wel een maximumnorm vastgesteld voor de Lelystadse schuldenquote. Lelystad wijkt overigens qua ontwikkelingsfase niet af van vergelijkbare gemeenten.
Uit dit rekenkameronderzoek blijkt verder dat de gemeente Lelystad zich in voldoende mate heeft voorbereid op het verplichte schatkistbankieren door het openen van een (bank)rekening bij het Rijk. Deze rekening zal naar verwachting voorlopig ongebruikt blijven, aangezien Lelystad geen overtollige liquide middelen heeft. De gevolgen van het schatkistbankieren voor Lelystad zijn dus beperkt. De gemeente Lelystad heeft zich op de gevolgen van de korting op het BTW compensatiefonds ook adequaat voorbereid, door deze te verwerken in de (meerjaren)begroting.
Aanbevelingen van de rekenkamer voor verbetering
Er zijn verschillende manieren om te letten op houdbare gemeentefinanciën. De aanbevelingen van de rekenkamer Lelystad gaan in de richting van het volgen van EMU saldo en EMU schuld, zoals het Rijk die met de wet HOF introduceert. De rekenkamer volgt hiermee – in navolging van enkele grotere Nederlandse gemeenten - het ‘nieuwe systeem’. Aan de hand van dit onderzoek heeft de rekenkamer Lelystad aan de gemeenteraad van Lelystad vijf aanbevelingen gedaan op het gebied van rapporteren over en analyseren van EMU saldo en schuldenquote, het opstellen van realistische prognoses en overzichten, het in kaart brengen van sturingsmogelijkheden en het monitoren van relevante ontwikkelingen op het gebied van EMU saldo en EMU schuld. De rekenkamer Lelystad hoopt met dit rapport een bijdrage te leveren aan een (raads)discussie over het financiële beleid van de gemeente Lelystad, en dan specifiek de kaderstelling voor het investerings- en financieringsbeleid.
Voorstel van het college voor vervolgstappen
Het college vraagt zich in zijn bestuurlijke reactie af of het huidige planning & control (P&C) instrumentarium van de gemeente Lelystad optimaal is toegerust voor het kritisch volgen van de gemeentefinanciën van Lelystad op houdbaarheid. Het wil hierover graag afstemmen met de (raads)commissie van de Rekening. Het P&C instrumentarium van de gemeente Lelystad zou volgens de rekenkamer vooral ook het sturen op en monitoren van houdbare gemeentefinanciën mogelijk moeten maken. Het is bovendien een punt van overleg in hoeverre de gemeente Lelystad in zijn financiële beleid rekening wil houden met de eventuele beperkingen, die de naleving van de wet HOF met zich mee zou kunnen brengen.
